Epilepsie protocol Cane Corso

Door Wim Timmermans, april 2019 

Met aanvullingen van: Dr. Mandigers, Universiteit Utrecht, Dr. Sofie Bhatti, Universiteit  Gent en ondersteund door specialisten (zie bijlage) en de IVETF ( International  Veterinary Epilepsy Task Force) www.ivetf.org.  

 

Inleiding

In 2016 heeft de Cane Corso Club Nederland (CCCN) een gezondheidsinventarisatieonderzoek laten verrichten onder de in Nederland  voorkomende populatie. Doel van het onderzoek was het inventariseren van de  meest voorkomende gezondheidsproblemen. Indien nodig kunnen op basis hiervan  regels of richtlijnen worden opgesteld die de gezondheid van het ras kunnen  verbeteren, dan wel die ons ras kunnen behoeden voor welzijnsproblemen. Het bestuur van de CCCN heeft naar aanleiding hiervan onlangs in samenspraak  met de commissie fokkerij en gezondheid (van de Raad van Beheer) besloten een  protocol op te stellen omtrent het omgaan met- en voorkomen van epilepsie. Ook  geven we advies bij het behandelen van honden die lijden aan epilepsie. Hoewel  geen enkele aandoening of ziekte gewenst is wordt epilepsie door eigenaren  meestal ervaren als een levensontwrichtende aandoening. 

 

Feiten en cijfers

De incidentie van het syndroom epilepsie (hoe vaak het voor komt) bij de hond wordt geschat op 0.5 tot 0.7%. Bij hondenrassen met een smalle fokbasis zien  we dat dit percentage hoger kan liggen. Het syndroom epilepsie kent meerdere  oorzaken. De belangrijkste daarvan is de rasgebonden, idiopathische epilepsie,  met een vermoedelijk genetische oorzaak. 

Bij de Cane Corso in Nederland heeft volgens het gezondheidsinventarisatieonderzoek ongeveer 3.2 % van het ras epilepsie. In welke mate dit volledig is toe te  schrijven aan een genetische oorzaak is onbekend maar we mogen er van uit gaan  dat dit een aanzienlijk deel van deze groep betreft. Om dit percentage terug te  dringen zal een doelmatige aanpak vereist zijn. 

AANPAK: Het afnemen van BLOEDMONSTERS van LIJDERS voor DNA  MUTATIE. 

1. Het registreren van lijders Dit geeft ons inzicht in de vererving van het  syndroom. 

Daarnaast biedt het ons inzicht in de mate waarin epilepsie voorkomt binnen de  populatie in Nederland. Het eerder gehouden gezondheidsinventarisatie onderzoek  biedt nog onvoldoende houvast om met zekerheid te stellen in welke mate  idiopathische epilepsie voorkomt binnen de populatie. Tevens is niet vast te stellen of de mate waarin het voorkomt toe- of juist afneemt. Registratie van  gezondheidsproblemen, waaronder epilepsie in de ZooEasy database zal ons daarbij  helpen. 

2. Het DNA onderzoek is een belangrijke eerste stap. Daarnaast zal er ook bloed nodig zijn van honden die juist vrij zijn van het syndroom. De niet-verwante  controle honden ( dit zijn geen ouders van een lijder) zijn bij voorkeur minimaal 8  jaar oud en hebben geen andere neurologische aandoeningen vertoond. Door zowel van lijders als van vrije honden het DNA vast te leggen kunnen de genetische  verschillen tussen deze honden worden gemarkeerd, met als mogelijke uitkomst  dat er een genetische oorzaak wordt gevonden. We willen dus van zo veel mogelijk  honden bloed laten afnemen en laten opslaan in een DNA databank voor  onderzoek in een later stadium.

3. Het opstellen van richtlijnen voor de fokkerij. 

Het fokken met honden die lijden aan epilepsie wordt afgeraden. Hiertoe kan  eventueel een verbod worden opgenomen in het verenigings- fokreglement. In de  praktijk zien we echter dat deze honden vaak vanzelf al worden uitgesloten voor de  fokkerij. Deze maatregel zal het aantal gevallen van epilepsie binnen de populatie  echter niet doen verminderen. Wel zorgt dit er voor dat het aantal  epilepsiegevallen niet drastisch zal toenemen of zal stabiliseren. In de richtlijn  staat daarom ook een advies opgenomen voor het fokken met ouders, broers en zussen van lijders. Indien deze worden uitgesloten bestaat er een reële kans dat  het syndroom epilepsie binnen de populatie gaat afnemen. Het kan echter ook de  genenpool te veel verkleinen waardoor andere genetische problemen de kop op  gaan steken. De CCCN blijft hierbij monitoren wat verstandig is. Onder andere  middels een herhaalonderzoek gezondheidsinventarisatie maar ook middels  registratie in ZooEasy. 

 

Protocol

Het volgende protocol geldt indien een eigenaar of fokker van een Cane Corso te  maken krijgt met epilepsie: 

1. Lees eerst de onderstaande informatie (plan van aanpak bij een epileptiforme  aanval) door. 
2. Bezoek daarna uw reguliere dierenarts en verzoek om het afnemen van een  bloedmonster om andere oorzaken uit te sluiten. Geef aan dat u dit bloedmonster  ook wilt gebruiken voor DNA onderzoek. 
3. Indien uw dierenarts constateert dat het gaat om een epileptische aanval, neem  dan de onderstaande aanvullende informatie door over behandelingen (medicatie  lijders). 

Eventueel kunt u voor verder onderzoek en een behandelplan contact opnemen  met een specialist. Zie neurologen en/of klinieken. 

4. Neem contact op met de fokker van uw hond. Deze is zeer gebaat bij de  informatie dat uw hond lijdt aan epilepsie.  
5. Neem contact op met de rasvereniging en geef door dat uw hond lijdt aan epilepsie. Wij zullen dit verwerken in onze gezondheidsdatabase.  Daarnaast helpt u ons door het bloed beschikbaar te stellen voor DNA onderzoek.

 

Richtlijnen voor fokkers

Voor fokkers gelden de volgende richtlijnen: 

1. Onderzoek voor zo ver dit mogelijk is de gezondheid van de (voor)ouders van uw  fok- dieren – Sluit honden die lijden aan epilepsie uit voor de fokkerij – Maak altijd  melding van de epilepsie bij de fokker(s) van uw eigen hond(en) 
2. Neem altijd bloed af voor DNA onderzoek en contacteer de rasvereniging 
3. Afhankelijk van een risicoanalyse kan nog worden geadviseerd om ouderdieren  uit te sluiten voor de fokkerij* 
4. Afhankelijk van een risicoanalyse kan nog worden geadviseerd om nestgenoten  uit te sluiten voor de fokkerij* 

* risicoanalyse wordt verricht door de CCCN en is een advies op basis van  verwantschap binnen de populatie en de mate van voorkomen van het syndroom  epilepsie binnen het ras. 

Deze analyse is een doorlopend proces. Er wordt vooralsnog geen advies  uitgebracht, dit kan echter wijzigen mocht onderzoek hiertoe voldoende aanleiding  geven. 

 

Achtergrondinformatie

PLAN VAN AANPAK BIJ EEN EPILEPTIFORME AANVAL 

Als een hond een epileptiforme (vallende ziekte, toevallen) aanval(len) krijgt is het  advies altijd naar de eigen dierenarts te gaan en hem / haar een bloedonderzoek uit  te laten voeren. 

Dit is om er zeker van te zijn dat het geen metabool probleem is, betrekking hebbend op de stofwisseling. Wenselijk is om de T4 en TSH mee te nemen in dit  onderzoek. Het is ook raadzaam om een videofilm van de aanval te tonen aan uw  dierenarts. 

Verder is het raadzaam om een bloedmonster te nemen voor genetisch onderzoek (DNA). 

Hierbij dient een formulier ingevuld te worden, en een kopie van de stamboom toegevoegd te worden. De formulieren zijn te verkrijgen bij de rasvereniging CANE  CORSO CLUB NEDERLAND. Ook is er een enquêteformulier beschikbaar dat  ingevuld kan worden als de hond al meerdere toevallen heeft gehad.

Het DNA mutatie onderzoek wordt uitgevoerd door meerdere universiteiten. De  enquête is echter onderdeel van een lopend onderzoek van het Expertise Centrum  Genetica Gezelschapsdieren in Utrecht. (www.uu.nl/ecgg ) 

Verder is het van belang dat de fokker op de hoogte wordt gebracht. Een melding  bij eerder vernoemde rasvereniging is zeer welkom en wordt erg op prijs gesteld.  De rasvereniging kan u in het eerder omschreven traject begeleiden dan wel  adviseren. 

Een leeftijdsgroep die extra aandacht vraagt zijn honden JONGER DAN 6  MAANDEN en honden OUDER DAN 6 JAAR . 

Toevallen voor de leeftijd van 6 maanden of na de leeftijd van 6 jaar hebben vaak  een herkenbare niet genetische oorzaak en de behandeling is in eerste instantie  gericht op het proberen te verhelpen van die oorzaak (wat niet altijd lukt) 

De eerder vernoemde leeftijdsgroepen dienen altijd verwezen te worden naar een  specialist op dit gebied. 

In Nederland 

Anicura diergeneeskundig verwijscentrum Dordrecht. 

Veterinair specialist neurologie Dr. Kenny Bossens.  

https://www.anicura.nl/anicuradiergeneeskundig-verwijscentrum-dordrecht Tel . 078 – 616 00 23 

Kliniek veterinaire specialisten in Vugt 

Veterinair specialist interne geneeskunde Dr. Lisette Overduin.  https://www.veterinairespecialisten.nl.  

Tel . 013 – 528 59 00 

Universiteit voor gezelschapsdieren in Utrecht  

Veterinair specialist neurologie Dr. Paul Mandigers en Dr. Quirine Stassen ∙ https://www.diergeneeskunde.nl 

Tel. 030 – 253 94 11 

Evidensia kliniek Hart van Brabant 

Veterinair specialist neurologie Dr. Niklas Bergknut en Dr. Iris Van Soens https://www.edzhartvanbrabant.nl 

Tel. 0416 – 745414 

Veterinair Verwijskliniek De Pietersberg 

Veterinair specialist neurologie Dr. Paul Mandigers en Dr. Koen Santifort. Https://www.vvdepietersberg.nl 

Tel: 026-3333730 

In België 

Veterinair specialist neurologie Dr. Iris van Soens  

Dierenkliniek Sanimalia  

www.sanimalia.be

Tel: 0032- 11284600 

Veterinair specialist neurologie Dr. Kenny Bossens 

Dierenkliniek Orion, Herentals 

www.dierenkliniek-orion.be 

Tel: 0032 -14261100 

Veterinair specialist neurologie Dr. Valentine Martlé 

EquiSound ( MRI centrum voor dieren) Ursel 

info@equisound.be  

www.equisound.be 

Tel: 0032- 93981560 

Kliniekhoofd neurologie Dr. Sofie Bhatti en veterinaire specialisten Prof. Dr. Luc Van Ham en Dr. Ine Cornelis 

Universitaire Kliniek Kleine Huisdieren – Faculteit Diergeneeskunde – Universiteit Gent 

Epicentrum (www.epicentrum.ugent.be) – facebook ‘Epicentrum – Epilepsie  hond/kat – Ugent’  

Tel.: 0032-92647700 

Clinique Veterinaire Universitaire U Liege 

Veterinair specialist neurologie Dr. Iris Van Soens en veterinair specialist  interne geneeskunde Dr. Dominique Peeters 

www.cvu.uliege.be 

iris.vansoens@uliege.be 

Tel: 0032-43664200 

 

Genetisch onderzoek

Het Expertise Centrum Genetica van Gezelschapsdieren (bij monde van  onderzoeker dr. Paul Mandigers) van de universiteitskliniek gezelschapsdieren  verricht mede voor ons (Cane Corso) dit onderzoek. Via dit onderzoek willen ze een  beter beeld krijgen of er verschillen tussen de honden (lijders en vrije dieren)  aanwezig zijn, en waarom de respons op medicatie verschillend kan zijn. Hopelijk  gaan de antwoorden het ras helpen om een genetische oorzaak (mutatie) te vinden  en lijders in het ras beter te behandelen of te helpen een behoorlijke kwaliteit van  leven te hebben. Voor het genetisch onderzoek is het dus van groot belang dat van  lijders een bloedmonster wordt afgenomen. Dit is belangrijk om erachter te komen  in welk gen een fout (mutatie) aanwezig is die verschilt tussen een lijder en een  vrij dier. Ook is het wenselijk om van de ouders, broers of zussen een bloedmonster  te nemen.( bloedafnames van de ouders en nestgenoten komen in het  vervolgonderzoek) 

 

Medicatie bij lijders

Een lijder die een eerste aanval heeft tussen de leeftijd van 6 maanden en 6 jaar,  die tussen de aanvallen door volledig normaal is en die over een tijdsperiode van  enkele weken of maanden meerdere toevallen heeft gehad zal niet ontkomen aan anti-epileptica om de periodes tussen de aanvallen te verlengen. Het primaire doel  hierbij is om aanvalsvrijheid te bekomen of om een aanvalsvrije periode te  bewerkstelligen van minstens 3 maanden. 

Fenobarbital (Phenoral®, Phenoleptil®, Soliphen®) blijft een eerste keuze. Aangezien de Cane Corso vaak lijdt aan epilepsie-clusters (zie verder) is fenobarbital het eerste keuze anti-epilepticum middel bij de Cane Corso. Het is relatief goedkoop en na een maand dient opnieuw bloed geprikt te worden om de  serumwaarde te meten (de serumspiegel is de concentratie van het werkzame  medicijn in het bloed). Fenobarbital heeft een effectiviteit van ongeveer 80%.  Daarbij wordt het medicijn over het algemeen goed getolereerd, hoewel  bijwerkingen voorkomen. Wanneer met fenobarbital een optimale serumwaarde is  bereikt maar de aanvallen nog niet voldoende onder controle zijn wordt over het  algemeen kalium-bromide (Epikal®,Libromide®) toegevoegd als 2e anti epilepticum. 

Bij de Cane Corso komen niet zelden epilepsie-clusters voor (> of = 2 geïsoleerde  aanvallen van epilepsie binnen 24h), in dat geval is het afgeraden om een  behandeling met imepitoine (Pexion®) te starten. 

Raadzaam is om altijd Stesolid® (diazepam/Valium®) voor rectale toediening of  een Midazolam neusspray in huis te hebben. Dit product kan gebruikt worden bij  clusters of status epilepticus (een aanval van epilepsie die langer duurt dan 5  minuten) om de toevallen/ aanvallen te doorbreken. 

Indien de aanvallen niet doorbroken worden of stoppen dient men met spoed een  dierenarts te raadplegen. Meestal voor een spoed doorverwijzing naar een  specialist. Indien een hond langdurig in de status epilepticus verkeert kan de hond  mogelijk in coma geraken door zuurstof tekort en de oplopende temperatuur in de  hersenen. De hond verkeert dan in een levensbedreigende situatie. 

 

De rasvereniging: Cane Corso Club Nederland

De rasvereniging zal zoals eerder vermeld eigenaren van lijders bijstaan in het  verrichten van onderzoeken en de administratieve verwerking hiervan. Mogelijk  zal de rasvereniging ook de eigenaar van een lijder van informatie kunnen  voorzien afhankelijk van de huidige stand van de wetenschap. Verder gaat de  rasvereniging een beleid voeren waarbij het tracht van een groot aantal honden  bloedmonsters af te laten nemen voor genetisch onderzoek (ook van epilepsie-vrije dieren die wij controle-dieren noemen).  

Om DNA monsters te isoleren (op te slaan of bewaren) is een financiële bijdrage  verschuldigd aan de universiteit van Utrecht. Dit om ook in de toekomst deze  monsters veilig te stellen. 

De rasvereniging zal hiervoor een traject in werking stellen. Financiering hiervan  komt vanuit de afdracht voor aangesloten fokkers en wordt dus indirect gedaan  door de aangesloten Nederlandse fokkers.

Collega rasverenigingen ( in binnen en buitenland) die aan het DNA onderzoek  mee willen werken kunnen hierover informatie verkrijgen bij Cane Corso Club  Nederland. 

De gegevens die beschikbaar komen over lijders zullen in eerste instantie verwerkt  worden door de rasvereniging, dit op verzoek van de universiteit van Utrecht. Dit  betreft honden ouder dan 6 maanden en jonger dan 6 jaar Mochten er na het  bestuderen van de ontvangen bescheiden nog vragen zijn vanuit de rasvereniging  dan zal aan de eigenaar gevraagd worden om een vervolg vragenlijst in te vullen.  De Cane Corso Club Nederland zorgt er ook voor dat ze gegevens omtrent  gezondheid(problemen) vast legt in een database: ZooEasy. 

De opgeslagen gegevens worden gebruikt voor analyse van de gezondheidsstatus  van het ras. Op de website van de vereniging komt een openbaar aangifteformulier  voor gezondheidsproblemen. Na controle van de gegevens van de aangever  (dierenarts/specialist verklaring, stamboom) worden ook aangiftes van derden in  de database opgenomen. 

BLOEDMONSTERS BESCHIKBAAR STELLEN VOOR DNA ONDERZOEK. 

Eigenaren die bloedmonsters willen afstaan voor dit onderzoek kunnen contact  opnemen met de rasvereniging over de werkwijze en het kostenaspect.  gezondheid@canecorsoclub.nl.  

Voor de Belgische fokkers dient men dit na te gaan bij Belgian Cane Corso Association. 

Website: www.canecorsoclub.be 

 

Fokkers

Omdat het percentage van 3.2% lijders binnen de Nederlandse populatie relatief  hoog is zal er in de fokkerij aandacht besteed moeten worden aan deze ziekte. Er  zal van fokkers een bijdrage verwacht worden voor het terugdringen van de ziekte.  Vanuit de overheid zijn er welzijnseisen opgesteld voor dieren: bij het fokken met  huisdieren is het belangrijk dat de manier waarop dit gebeurt niet schadelijk is  voor het welzijn en de gezondheid van de ouder dieren en hun nakomelingen. Dit  geldt zowel voor hobbyfokkers als voor bedrijfsmatige houders van huisdieren. Een  van deze voorwaarden is dat de fokker er zoveel mogelijk voor zorgt dat ernstige  erfelijke afwijkingen en ziekten niet worden doorgegeven aan nakomelingen. Om  dit te realiseren kan men de ouder dieren laten onderzoeken of testen op gebreken  naar de huidige stand van de wetenschap. Aangezien er nog geen test bij de Cane  Corso beschikbaar is om dragers te identificeren, is het wel bevorderlijk om een bijdrage te leveren aan het onderzoek dat hiertoe leidt. Gevraagd wordt dan ook om van nakomelingen die lijder zijn een bloedmonster af te laten nemen en zo ook  van de controledieren. ( bloed van de ouders en nestgenoten komen in een  vervolgstadium) 

Lijders moeten worden uitgesloten uit de fokkerij. (Zie VFR) Het uitsluiten van  ouders, broers en zussen wordt wel door de vereniging geadviseerd maar het is geen harde regel. Indien hierdoor een te groot aandeel van de populatie zou  worden uitgesloten zal dit weer leiden tot andere problemen.  

De verantwoordelijkheid ligt in dit geval bij de fokker. 

ZooEasy 

In het ZooEasy systeem worden gegevens verzameld van dieren met rasspecifieke  erfelijke gebreken of welzijnsproblemen. Dieren met de diagnose epilepsie zullen  dus ook geregistreerd worden. Daarnaast zullen honden die vrij zijn van epilepsie,  maar die aan het genetisch onderzoek mee hebben gewerkt ook een vermelding  krijgen in dit systeem. 

Reden hiervoor is dat mocht op termijn een mutatie ontdekt worden dat binnen  het ras gerelateerd kan worden aan erfelijke epilepsie de registratie mogelijk  aangepast kan worden naar vrij. Ook behouden we op deze manier overzicht welke  dieren zijn ingezet voor het genetisch onderzoek. 

 

Overige informatie

Indien u vragen heeft, als fokker of consument en mee wilt doen aan het genetisch  onderzoek bij de Cane Corso kunt u zich wenden tot de rasvereniging Cane Corso  Club Nederland. 

gezondheid@canecorsoclub.nl.  

Inmiddels is er een project opgestart “ Tegen epilepsie bij de Cane Corso ” met het  University Fund van universiteit Utrecht. Doel van dit project is om geld binnen te  halen voor het DNA onderzoek. 

Mocht u dit onderzoek een warm hart toedragen, zie dan voor verdere informatie: www.doneren.vriendendiergeneeskunde.nl/project/cane-corso. 

Mocht uw aanvullingen hebben of ervaringen met een lijder die in het belang zijn  van het ras laat het ons dan weten. 

Bij voorbaat dank. 

Dit beleidsplan met daarbij behorend het protocol epilepsie en de  richtlijnen voor fokkers 

is opgezet door dhr. W. Timmermans.  

– april 2019. 1ste versie 

– november 2019 2e aangevulde versie 

Met medewerking van  

∙ Dr. P. Mandigers 

∙ Dr. S. Bhatti 

∙ Cane Corso Club Nederland